ΤΑ ΧΩΡΙΑ ΤΗΣ ΕΝΔΟΧΩΡΑΣ
Μεσσαριά. Βρίσκεται στο κέντρο του νησιού και απέχει μόλις 3,5 χλμ. από τα Φηρά. Θεωρείται ότι οικισμός στο σημείο αυτό υπήρχε από τον 17ο αιώνα. Στη διάρκεια του 19ου αιώνα η Μεσαριά ήταν το επίκεντρο της βιομηχανικής ανάπτυξης στη Σαντορίνη -μάλιστα ακόμη υπάρχουν τα ερείπια των παλιών πλεκτηρίων Μαρκεζίνη. Οι κάτοικοί της είχαν ιδιαίτερη κλίση στα γράμματα και αρκετοί διακρίθηκαν στις επιστήμες και τις τέχνες. Στον οικισμό διατηρούνται ακόμη μερικά από τα παλιά σπίτια και υπόσκαφα.
Ξεχωρίζουν τρία αρχοντικά: του Γεωργίου Εμμανουήλ Αργυρού, του Μαρκεζίνη και του Σαλίβερου. To αρχοντικό Αργυρού κτίστηκε το 1888. Ανήκε στον ντόπιο κτηματία και έμπορο κρασιών Γ. Αργυρό και αποτελεί ένα από τα πιο αξιόλογα νεότερα μνημεία στη Σαντορίνη. Σήμερα λειτουργεί ως μουσείο (www.argyrosmansion.com). Παρόλο που υστερεί σε γραφικότητα, η Μεσσαριά είναι ένα πολύ ζωντανό χωριό κι ένα αληθινό σταυροδρόμι: από εδώ μπορείτε να πάτε προς το αεροδρόμιο, την Έξω και Μέσα Γωνιά, το Καμάρι, τον Πύργο, τον Αθηνιό, το Ακρωτήρι. Έχει αρκετούς μόνιμους κατοίκους και υπάρχουν καταστήματα, εστιατόρια, σούπερ μάρκετ, φαρμακεία. Θα δείτε επίσης αρκετούς πλανόδιους πωλητές που πουλούν… σχεδόν τα πάντα.
Καρτεράδος. Το πλούσιο καπετανοχώρι του 19ου αιώνα, απέχει μόλις 2 χλμ. από τα Φηρά προς τα νότια. Θεωρείται ότι οικισμός υπήρχε εδώ από τον 17ο αιώνα και τα αρχικά κτίσματα ήταν υπόσκαφα. Καθώς βρισκόταν στην κοίτη ενός παλιού χειμάρρου το χωριό ήταν κυριολεκτικό αόρατο! Το όνομά του προκύπτει από τη λέξη «καρτέρι» πιθανόν γιατί οι κάτοικοι έστηναν εδώ καρτέρι για να πιάσουν τους πειρατές. Στον Καρτεράδο το μάτι γαληνεύει και για λίγο ξεχνάει κανείς την αγριάδα των μαύρων ηφαιστειακών βράχων. Εχει θέα στην ανατολική πλευρά του νησιού και μπροστά του εκτείνεται μια ήμερη πεδιάδα με αμπέλια. Το χωριό είναι χωρισμένο σε δυο μέρη: το κυρίως χωριό και τη Βουνίτσα. Θα σας εντυπωσιάσει ο παλιός οικισμός με τα υπόσκαφα σπίτια του κτισμένα δεξιά και αριστερά από τις όχθες του χειμάρρου.
Στο κέντρο του Καρτεράδου υπάρχει η εκκλησία της Ανάληψης του Σωτήρα με καμπαναριά που έχουν σχήμα πύργου και επιρροές από την Ιταλική εκκλησιαστική αρχιτεκτονική.
Μεγαλοχώρι. Απέχει 9.5 χλμ. από τα Φηρά. Έχει παλιές επαύλεις και σπίτια κτισμένα με την τοπική αρχιτεκτονική. Υπάρχουν υπόσκαφες κάναβες (οινοποιεία), ωραίες εκκλησίες, καταλύματα και ταβερνάκια. Το έδαφος στην περιοχή του Μεγαλοχωρίου ήταν ανέκαθεν εύφορο, γι’ αυτό υπήρχαν πολλοί αμπελώνες και οι κάτοικοι είχαν γίνει πλούσιοι χάρη στην οινοποιία. Εξερευνήστε τα πετρόκτιστα καλντερίμια που ξεκινούν από την κεντρική πλατεία και θαυμάστε τα καμπαναριά των εκκλησιών του χωριού, οι σπουδαιότερες από τις οποίες είναι των Εισοδίων της Θεοτόκου και των Αγίων Αναργύρων.
Βόθωνας. Aπέχει 3,3 χλμ. από τα Φηρά και είναι δίπλα στη Μεσσαριά. Αρχιτεκτονικά το χωριό έχει ενδιαφέρον, καθώς τα σπίτια του είναι υπόσκαφα, σκαμμένα στα τοιχώματα μιας χαράδρας. Αξίζει να ανέβετε ως την Παναγία Σέργενα, ή Τρύπα (ή Υπαπαντή του Σωτήρος) κτισμένη σε βράχο, που γιορτάζει με μεγάλο πανηγύρι στις 2 Φεβρουαρίου. Το ξωκλήσι αυτό το χρησιμοποιούσαν οι κάτοικοι ως φρούριο και καταφύγιο την εποχή της Τουρκοκρατίας.
Εμπορείο. Απέχει 12 χλμ. από τα Φηρά, αλλά τίποτε δεν προδιαθέτει γι’ αυτό που συναντάει κανείς στο μεγαλύτερο χωριό της Σαντορίνης με τους 3.000 κατοίκους. Αρκεί να πάρετε την ανηφόρα για τον μεσαιωνικό πυρήνα του Εμπορείου και όταν μπείτε στα στενά του θα καταλάβετε: είναι ένας μίνι λαβύρινθος. Με σοκάκια όπου χωράει μονάχα ένας άνθρωπος και στο πλάι σκαλιά που αναρριχώνται, σχεδόν κάθετα, σε μπαλκόνια-μινιατούρες. Υπάρχουν πόρτες στη σειρά, που όμως φαίνεται να μην οδηγούν πουθενά, υπέργειες γέφυρες ανάμεσα στα σπίτια, καμάρες, θόλοι -όλα δομημένα με την περίφημη πλαστικότητα του ηφαιστειακού υλικού. Το Καστέλι του Εμπορειού ήταν ένας από τους πέντε οχυρούς οικισμούς της Σαντορίνης -μάλιστα η παλιά εκκλησία Παναγιά η Μεσιανή χρονολογείται από τον 16ο αιώνα. Ο Γουλάς ανήκε στην οικογένεια των Νταρτζέντα (ή Δαρζέντα).
Mέσα Γωνιά. Απέχει 6 χλμ. από τα Φηρά, στο δρόμο προς το Καμάρι. Υπέστη εκτεταμένες ζημιές στον σεισμό του 1956 και γι’ αυτό οι κάτοικοί της την εγκατέλειψαν και εγκαταστάθηκαν στο Καμάρι. Ήταν γνωστή για την παραγωγή κρασιού και είχε κάναβες. Κάποια σπίτια του οικισμού ευτυχώς αναστηλώθηκαν ή αναστηλώνονται. Σημαντικό αξιοθέατο είναι η βυζαντινή εκκλησία της Κοίμησης της Θεοτόκου, ή Παναγίας Επισκοπής (γι’ αυτό και το χωριό ονομάζεται επίσης Επισκοπή Γωνιά). Κτίστηκε στα τέλη του 11ου αιώνα και θεωρείται το καλύτερο δείγμα παραδοσιακής εκκλησιαστικής αρχιτεκτονικής στο νησί.
'Εξω Γωνιά. Η Έξω Γωνιά (Απάνω Γωνιά, όπως την αναγράφουν παλιοί χάρτες) απέχει 8 χλμ. από τα Φηρά, στο δρόμο προς το Καμάρι. Είναι ένα ωραίο, μικρό χωριό που ήταν άγνωστο στους τουρίστες μέχρι που άνοιξε εκεί ένα καλό εστιατόριο-ουζερί. Είναι κτισμένη αμφιθεατρικά σε μια πλαγιά πίσω από το χωριό Πύργος και έχει κάποια μεγάλα σπίτια και όμορφες εκκλησίες. Την καλύτερη θέα, μάλιστα, θα την απολαύσετε από τον Αγιο Χαράλαμπο που είναι μια από τις τρεις μεγαλύτερες εκκλησίες του νησιού.
Φοινικιά. Βρίσκεται δίπλα στην Οία, ωστόσο ελάχιστη σχέση έχει με τον λαμπερό μικρόκοσμό της. Την εποχή που η Οία άκμαζε χάρη στους καπεταναίους της που μετέφεραν προϊόντα σε όλο τον κόσμο, εδώ έμεναν αγρότες που καλλιεργούσαν τα αμπέλια ή εργάζονταν στον κάμπο (Μπαξέδες). Οι πλούσιοι νοικοκυραίοι είχαν φτιάξει τις μεγάλες κάναβες (οινοποιεία). Όσοι δούλευαν γι’ αυτούς και είχαν λίγα αμπέλια έφτιαξαν μικρότερες. Ετσι το χωριό έφτασε να αριθμεί 150-200 κάναβες! Οι έμποροι έρχονταν εδώ για να αγοράσουν κρασί– κάτι που έπαψε να συμβαίνει στις αρχές του 20ού αιώνα. Οι κάναβες έπαψαν να λειτουργούν γύρω στο 1960. Στις μέρες μας αρκετές έχουν ανακαινιστεί μαζί με σπίτια του χωριού -κυρίως από αλλοδαπούς.
Η βόλτα στη Φοινικιά είναι εμπειρία: οι τοίχοι είναι βαμμένοι σε χρώματα σομόν, μπλε, κόκκινα, που παραπέμπουν σε …Μεξικάνικο χωριό. Ένα από τα ωραιότερα σημεία είναι το προαύλιο της Αγίας Ματρόνας με τον χαρακτηριστικό φοίνικα.
